STRESZCZENIE

• Czy rosnące ceny podróży zniweczą najważniejszy sezon letni w Europie Południowej? Z analiz Allianz Trade wynika, że wakacje na plaży są najczęściej wybieranym sposobem spędzania wolnego czasu (30,3%), ale 41% europejskich podróżnych spodziewa się wydać tego lata ponad 1500 euro na swoje wakacje, co stanowi wzrost w porównaniu do 33% planujących takie wydatki na wakacje w ubiegłym roku. Niemniej jednak okazuje się, że przeciętne tygodniowe wakacje na plaży w Europie Południowej są nadal znacznie tańsze niż na Karaibach, w Australii i Stanach Zjednoczonych, a także porównywalne z wieloma najlepszymi kierunkami w Ameryce Łacińskiej, Afryce i Azji Południowo-Wschodniej. Wydaje się, że wyższe ceny nie zniechęcają do planowania wakacji: Przychód na pasażerokilometr (RPK) dla podróży w Europie w pierwszym kwartale 2023 r. osiągnął już 92% poziomu z 2019 r., podczas gdy wolumen sprzedaży biletów lotniczych na okres od maja do września również osiągnął 91% poziomu z lata 2019 r. 

• Jednak Europa Południowa jest uwięziona między młotem a… błękitnym morzem. Turystyka ma największy udział w całkowitej wartości dodanej brutto w Chorwacji (11,3%), a tuż za nią plasują się Portugalia (8,1%), Grecja (7,7%), Hiszpania (6,9%) i Włochy (6,2%). Prowadzi to do nadmiernej silnej zależności strukturalnej od turystów zagranicznych i rosnącej podatności na wstrząsy egzogeniczne (takie jak pandemia). Grozi to również utrwaleniem nieodłącznych problemów strukturalnych regionu związanych z miejscami pracy wymagającymi niskich kwalifikacji i niską produktywnością. 

• Europa Południowa musi inwestować w zrównoważone praktyki turystyczne, aby zapewnić ochronę środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Poprawa infrastruktury, w tym sieci transportowych i zakwaterowania, może również poprawić dostępność i zaspokoić różnorodne preferencje podróżnych. W opinii Allianz Trade promowanie turystyki poza sezonem i dywersyfikacja oferty poza tradycyjne wakacje na plaży może również pomóc przyciągnąć turystów przez cały rok.

Czy rosnące ceny podróży zniweczą najważniejszy sezon turystyczny w Europie Południowej? W maju 2023 r. 70% Europejczyków zamierzało podróżować tego lata, a wakacje na plaży są najczęściej wybieranymi (30%), w dalszej kolejności jest zwiedzanie, czyli wybór kultury i zabytków (16%). Jednak aż 41% podróżnych spodziewa się wydać w tym roku ponad 1500 euro na swoje letnie wakacje (wzrost z 33% w ubiegłym roku). Oprócz żywności, droższe stało się w szczególności zakwaterowanie ze względu na gwałtownie rosnący popyt i hotele podnoszące stawki, aby poradzić sobie z wyższymi rachunkami za energię i z kosztami pracy. Dzienna stawka za pokój hotelowy (globalna mediana) podskoczyła do 212 USD w 1. kwartale 2023 r., w porównaniu z 156 USD w 2022 r. i 129 USD w 2021 r. Nie odstraszyło to jednak podróżnych: mediana obłożenia hoteli również nadal rośnie (z 48% w 2021 r. do 62% obecnie, przed pandemią "norma" wynosiła 71%). W rezultacie globalny RevPAR  wzrósł z 62 USD w 2021 r. do 84 USD obecnie.

Ogólnie rzecz biorąc, okazuje się, że europejskie wakacje na plaży pozostają bardziej przystępne cenowo w porównaniu z większością podróży premium na Karaiby w Ameryce Łacińskiej, Afryce i Azji Południowo-Wschodniej. Allianz Trade opracował indeks nominalnego kosztu tygodniowych wakacji na plaży w 49 destynacjach, w oparciu o cenę koszyka typowych wydatków podczas wakacji na plaży (zakwaterowanie w trzygwiazdkowym hotelu, opłaty za taksówkę, napoje i posiłki), z wyłączeniem kosztów podróży lotniczych. Zgodnie z koncepcją, że podobne towary i usługi powinny kosztować mniej więcej tyle samo w każdym kraju ("prawo jednej ceny"), po dostosowaniu do różnic w jakości i bez tarć taryfowych i handlowych, porównanie cen w różnych krajach przedstawia wskaźnik względnej siły nabywczej, ilustrujący względną konkurencyjność cenową różnych miejsc na wakacje na plaży. Chociaż miara ta ma pewne wady empiryczne ze względu na zakres i aktualność danych. Przeciętne tygodniowe wakacje na plaży w Europie Południowej (obejmującej Grecję, Włochy, Portugalię i Hiszpanię) są nadal znacznie tańsze niż na Karaibach (średnio o około jedną trzecią) i porównywalne z zaawansowanymi gospodarkami (Australia i USA). Pomimo niedawnego wzrostu inflacji związanej z podróżami, Europa Południowa jest również bardzo konkurencyjna cenowo w stosunku do najlepszych miejsc na rynkach wschodzących, takich jak Belize, Malediwy, Mauritius, Seszele i Sri Lanka. Bermudy pozostają najdroższym miejscem na wakacje na plaży na świecie, prawie trzy razy droższym niż Europa Południowa.

Od zakończenia pandemii Covid-19 Europa może również skorzystać na wzroście liczby podróży wakacyjnych na plaże do tańszych miejsc docelowych. Podczas pandemii ograniczenia w podróżowaniu i środki higieny wiązały się nie tylko z wyzwaniami logistycznymi; międzynarodowe wakacje na plaży również stały się droższe: Wysokie koszty nielicznych hoteli i restauracji, które były nadal otwarte, podniosły średni koszt, ponieważ liczba podróży zmniejszyła się i przesunęła w kierunku droższych miejsc na wakacje na plaży. Ponad trzy czwarte wszystkich przyjazdów turystycznych w tym roku spodziewanych jest w krajach, w których wakacje na plaży są tańsze niż średnia światowa (z Grecją jako krajem "odcięcia"). 

Trudno przecenić gospodarcze znaczenie turystyki w Europie Południowej, zwłaszcza gdy sezon letni stwarza szeroki wachlarz możliwości zatrudnienia i napędza wzrost w sektorach pomocniczych, takich jak hotelarstwo, transport i handel detaliczny. W 2019 r., w ostatnim roku przed pandemią Covid-19, która uderzyła w sektor turystyczny, bezpośrednia wartość dodana brutto wygenerowana przez turystykę w UE wyniosła około 572 mld EUR (czyli 5% PKB). Turystyka ma największy udział w całkowitej wartości dodanej brutto w Chorwacji (11,3%), a tuż za nią plasują się Portugalia (8,1%), Grecja (7,7%), Hiszpania (6,9%) i Włochy (6,2%).

Europa stopniowo zyskiwała udział w rynku, ponieważ ograniczenia sanitarne w Azji (zwłaszcza w Chinach) i aprecjacja dolara amerykańskiego przekierowały globalne przepływy turystyczne. Podczas pandemii całkowita bezpośrednia wartość dodana brutto z turystyki spadła o ponad dwie trzecie do zaledwie około 184 mld EUR w 2020 r., co zmniejszyło średni udział sektora turystycznego w gospodarkach europejskich o 1 pp. Liczba przyjazdów turystycznych gwałtownie spadła z 238 mln w 2019 r. do około 69 mln w 2020 r. (a następnie 92 mln w 2021 r.). Około trzy czwarte sektorów związanych z turystyką odnotowało spadek o ponad 25% całkowitej wartości dodanej brutto, z czego najbardziej ucierpiały usługi turystyczne (-67% w porównaniu z 2019 r.), transport lotniczy (-66%) i hotelarstwo (-41%). W tym sezonie liczba odwiedzających Europę powraca jednak do poziomu sprzed pandemii i oczekuje się, że do 2024 r. osiągnie 587 mln. Europa odpowiada obecnie za 62% globalnych przyjazdów turystycznych (wzrost z 51% w 2019 r.), w czym częściowo pomógł umacniający się dolar amerykański, który zwiększył udział turystów z USA, mimo że ceny biletów lotniczych premium i non-premium na podróż w obie strony z USA do Europy wzrosły odpowiednio o +14% i +32% od początku roku. Jednak około 70% ruchu turystycznego w Europie ma charakter wewnątrzregionalny, a głównymi miejscami docelowymi są Francja, Hiszpania i Włochy, które przyciągają 36% wszystkich odwiedzających.

Europa Południowa musi podjąć strategiczne wysiłki w kilku kluczowych obszarach, aby wzmocnić swoją pozycję jako najlepszego miejsca na wakacje na plaży w obliczu silnej konkurencji ze strony innych regionów. Mniej kosztowne miejsca na wakacje na plaży w wielu rozwijających się gospodarkach są łatwo dostępne. Niektóre z tych krajów mają porównywalne bogactwa naturalne i kulturowe, ale w niższych cenach (choć ze względu na niższe standardy pracy), co może wpłynąć na atrakcyjność branży turystycznej w Europie Południowej. Inwestowanie w zrównoważone działania turystyczne może zapewnić zachowanie środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Ponadto poprawa infrastruktury, w tym sieci transportowych i zakwaterowania, może poprawić dostępność i zaspokoić różnorodne preferencje podróżnych. Promowanie turystyki poza sezonem i dywersyfikacja oferty poza tradycyjne wakacje na plaży może również pomóc przyciągnąć turystów przez cały rok.

Jednak silna zależność od turystyki uwięziła Europę Południową w niepożądanej zależności strukturalnej od zagranicznych turystów i rosnącej podatności na wstrząsy egzogeniczne (takie jak pandemia). Grozi to również utrwaleniem nieodłącznych problemów strukturalnych, z którymi boryka się region w dzisiejszej zglobalizowanej gospodarce opartej na wiedzy  , takich jak nadmiar miejsc pracy wymagających niskich kwalifikacji i niska produktywność. W sytuacji, gdy inne regiony Europy w coraz większym stopniu przesuwają się w kierunku wysoko zaawansowanej produkcji o wysokiej wartości dodanej i wysokiej jakości usług – wymagających i generujących wysokowykwalifikowane miejsca pracy, może to powodować rosnące rozbieżności w całej Europie.