2011-04-24
Na szczególną uwagę zasługuje „Dolina Karpia”. To przykład projektu, którego głównym celem jest promocja przyrodniczych oraz kulturowych aspektów tutejszych obszarów. Zgodnie współpracują gminy zatorska, przeciszowska, spytkowicka wraz z Brzeźnicą, Osiekiem oraz Polanką Wielką. Na obszarze gminy Brzeźnica (Małopolska) została wytyczony odcinek szlaku pielgrzymiego, który liczy blisko 8 km. Wchodzi on w skład szlaku maryjnego Mariazell, który swą nazwę zawdzięcza miastu usytuowanemu w austriackiej Styrii, gdzie mieści się ośrodek związany z duchowością maryjną. Rozpoczyna się w Brzeźnicy, następnie przebiega przez miejscowość Marcyporęba, by osiągnąć Draboż (435 m n.p.m.), a następnie zmierza do Zebrzydowic, skąd już niedaleko do sanktuarium maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej. „Dolinę Karpia" można także podziwiać podczas rowerowej wycieczki. W tym celu został wytyczony czerwony szlak rowerowy, który prowadzi z Brzeźnicy, poprzez Marcyporębę, Nowe Dwory, Tłuczań, obszar gminy Spytkowice, aż do znanego nam już Zatora. Pierwsza wzmianka o Zatorze pojawiła się w 1228 r. i związana była z przekazaniem miejscowości Klemensowi z Ruszczy, który piastował urząd wojewody opolskiego. Od 1281 r. znalazł się w granicach księstwa cieszyńskiego. W 1292 r. z inicjatywy Mieszka, księcia cieszyńskiego, Zator otrzymał prawa miejskie. W wyniku podziału księstwa oświęcimskiego, w 1445 r. utworzono księstwo zatorskiego, którego stolicą stał się Zator. Za sprawą Wacława, pierwszego księcia zatorskiego zwiększono bezpieczeństwo księstwa, a także rozpoczęto prace nad wzniesieniem książęcego zamku. Zamek zatorski został zbudowany na planie prostokąta. Na dzień dzisiejszy posiada zdecydowanie cechy neogotyckiej budowli. W 1836 r. ruszyły prace nad przekształceniem zamku w pałac w stylu neogotyckim. Pracę nadzorowali architekci w osobach Franciszka Marii Lanciego, a także Parysa Filippiego. To właśnie im zawdzięczamy m.in. wieżę bramną z wyróżniającymi się czterema wieżyczkami oraz bramę wjazdową do zamku z charakterystycznymi blankami. Warto zauważyć także znajdujące się w murze kartusze herbowe Jastrzębiec (podkowa, a w środku krzyż), Łodzia (przedstawia łódź) i Ostoja (między parą półksiężycy odbitych symetrycznie umiejscowiony krzyż) Również w tym okresie w zamku postawiono kominki, a wnętrza zyskały dodatkowy splendor w postaci ślicznych sztukaterii. Z dotychczasowych przyzamkowych ogrodów powstał park krajobrazowy. A przypomnijmy, że tarasowy ogród wokół zamku zatorskiego powstał już w XVI stuleciu. Kiedy w XIX w. zamek znalazł się w posiadaniu rodu Potockich, pojawiły się tutaj niezwykłe eksponaty i pamiątki związane z polskimi monarchami. Wśród tych ostatnich należy wymienić siodła należące do Jana III Sobieskiego oraz Stefana Batorego. Zwracał uwagę róg myśliwski wykonany z kości słoniowej, będący własnością króla Augusta II z dynastii Wettinów. Nie sposób pominąć sztućców należących do samego Napoleona Bonapartego. Interesującym eksponatem była także srebrna taca małżonki króla Zygmunta I Starego, królowej Bony Sforza. W czasie, kiedy zamkiem zatorskim zarządzali Potoccy, na pierwszym piętrze mieściła się swoista pinoteka. Obrazy takich mistrzów malarstwa, jak Marcello Bacciarelli, Leonardo da Vinci, Bernardo Canaletto, czy Diego Velazqueza czyniły zamek miejscem szczególnym. Wydarzenia z 1939 r. sprawiły, że znakomita większość tej unikatowej kolekcji obrazów została wywieziona przez hitlerowców do Niemiec. Tylko niewielką część pamiątek udało się przedstawicielom rodziny Potockich przewieźć do Jabłonnej. Po zakończeniu drugiej wojny światowej zamek zatorski zaczął regularnie niszczeć. Pełnił rolę spichlerza, w którym składowano zboże. W 1961 przystąpiono do renowacji zamku zatorskiego a pracami architektonicznymi kierował Józef Dutkiewicz. W wyniku rekonstrukcji budowla przypomina wizualnie zamek z 1836 r. Prawdziwy rarytas stanowią malowidła oraz sztukaterie reprezentujące styl pompejański. Ich autorami są artyści Liatti oraz Kajetan Goliński. Koniecznie trzeba je zobaczyć, a znajdują się w salach o przyjemnych dla uszu nazwach: bluszczowa, paprociowa, myśliwska oraz złota. Warto zwrócić uwagę na to, co znajduje się nad naszymi głowami. Mam tutaj na myśli piękne sklepienia, które na szczęście nie uległy dewastacji w czasie drugiej wojny światowej. Sklepienia sali „złotej" oraz „myśliwskiej" pochodzą z przełomu XVIII/XIX stulecia. W przypadku sali „paprociowej" oraz „bluszczowej" występują sklepienia kolebkowe. Bardzo ciekawa historia jest związana z tzw. salą złotą. Oto bowiem znaleziono tam ślady czternastokaratowego złota. Doczekały czasów obecnych także marmurowe kominki, a także płyta z marmuru z tekstem wykutym w języku tureckim, związana ze wzniesieniem meczetu w 1716 r. Odnaleziono ją w miejscowości Dworki. Nieodłącznym elementem krajobrazu Zatora i okolic są rozliczne stawy. Pierwsze stawy pojawiły się w tych stronach już w XIII stuleciu. Bez wątpienia sprzyjały ich powstawaniu idealne warunki, bowiem w tamtych czasach rzeki nader często porzucały „stare" koryta i tworzyły nowe. Zauważmy, że wspomniany obszar znajduje się w dorzeczu Wisły oraz Skawy. W dawnych czasach ryby wyławiane w tychże stawach trafiały na królewskie stoły w Krakowie. Również z tego powodu określa się karpia mianem „królewskiego". Już od trzech lat tutejszego karpia zatorskiego zalicza się do grupy produktów tradycyjnych. Jeśli przyjedziemy do Zatora na początku lipca, to nie ominie nas „Święto Karpia". Będziemy mogli rozsmakować się w rybnych delicjach. Wybornie smakuje karpik wędzony przy użyciu drzewa olchowego, czyli popularnej olszyny. Okolice Zatora to prawdziwe królestwo dla ptactwa wodnego. Według znawców tematu - można spotkać tutaj aż 180 gatunków ptaków wodnych. Wśród nich między innymi perkozy, czaple, ślepowrony, rybitwy białowąse. Ostatnimi czasy w te strony przybyli całkowicie nowi przedstawiciele rodzimej awifauny. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują biegus tundrowy oraz czapla złotawa. Spotkamy wiele gatunków kaczek, takich jak krzyżówka, czy głowienka. Wiele gatunków, których liczebność na Starym Kontynencie sukcesywnie spada spotkamy właśnie w tych okolicach. Należą do nich m.in. zielonka, zausznik, bączek. Podziwiać tu można także wspaniałe łabędzie. Od czasu do czasu również te strony odwiedzają gęsi tybetańskie, pelikany różowe, a także ibisy kasztanowate. Dolina Karpia. Ludzie, ryby i ptaki. Opracowanie wydano w ramach projektu: Muzeum Karpia. Ochrona bioróżnorodności jako instrument ekorozwoju Ziemi Zatorskiej. Społeczny model wdrażania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w Dolina Karpia. Julian Zinkow. Wadowice i okolice. Przewodnik monograficzny. Wadowice 2001.

Nadesłał: kraskairena