2019-07-05
Kartki, dwustronne płachty papieru służące do pisania i drukowania, nazywamy też "arkuszami" lub "kartami". Formaty kartek to ściślej "formaty arkusza".

Formaty kartek to ściślej "formaty arkusza". Są one znormalizowane, w przypadku papieru ozdobnego, artystycznego i tradycyjnego spotykamy jednak także niestandardowe, całkowicie dowolne rozmiary kart. Niekiedy spotyka się także określenie "formaty papieru" lub "formaty papierów".

Standardowe formaty arkusza

Standardowe formaty arkusza wprowadziła w 1946 roku Międzynarodowa Komisja Normalizacyjna. Był to jeden z pierwszych ogólnoświatowych wysiłków normalizacyjnych, prowadzący do powstania współczesnych norm ISO. Wprowadzono przy tym trzy szeregi formatów kartek lub innych wycinków papieru: A, B i C. Najczęściej stosujemy formaty z szeregu A, np. kartki o formacie A4. Szereg B definiuje formaty arkuszy za pomocą innych metod matematycznych, stosuje się go rzadziej. Szereg C (nieobecny już w obowiązujących aktualnie normach ISO) nie dotyczy rozmiarów kartek, ale rozmiarów kopert.

Najbardziej popularne formaty kartek to formaty A. Jest ich dziesięć, określa się je liczbami od 0 do 10, odpowiednio: A0, A1, A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8 i A9. W przypadku formatu A stosunek krótszego boku kartki do jej dłuższego boku to 1 do √2 (1 do około 1,14). Stosuje się przy tym zaokrąglenie do pełnych milimetrów.

Wymiary kartek w szeregu formatów A to odpowiednio:

• A0: 841×1189 mm
• A1: 594×841 mm
• A2: 420×594 mm
• A3: 297×420 mm
• A4: 210×297 mm
• A5: 105×148 mm
• A6: 74×105 mm
• A7: 52×74 mmm
• A8: 37×52 mm
• A9: 99×210 mm

W użyciu są także formaty szczególnie małe i szczególnie duże, 4A0 (1682×2378), 2A0 (1189×1682 mm) i DL (99×210 mm).

Także formaty kartki typu B dzieli się na jedenaście rodzajów (B0, B1, B2, B3, B4, B5, B6, B7, B8, B9, B10). Formaty arkusza szeregu B definiowane są jako średnia geometryczna pośrednich wymiarów formatów szeregu A. Przedstawiają się więc one następująco:

• B0: 1000×1414 mm
• B1: 707×1000 mm
• B2: 500×707 mm
• B3: 353×500 mm
• B4: 250×353 mm
• B5: 176×250 mm
• B6: 125×176 mm
• B7: 88×125 mm
• B8: 62×88 mm
• B9: 44×62 mm
• B10: 31×44 mm

Nie podajemy wymiarów formatów arkusza szeregu C, gdyż odnoszą się one nie do kartek, ale do kopert. Nawet w przypadku kopert nie są zresztą powszechnie stosowane.

Powierzchnia całkowita największego arkusza, czyli A0, wynosi 1m². Standardowe arkusze nie są przy tym nigdy kwadratami. Obliczanie wymiarów arkuszy jest przy tym stosunkowo łatwe. Aby otrzymać długość i szerokość kartki mniejszego formatu, wystarczy podzielić długość dłuższego boku przez dwa, mniejszą wartość pozostawiając bez zmiany. Jest tak oczywiście dlatego, że mniejszy format to po prostu większy format złożony na pół, np. arkusz A4 to złożony na pół arkusz A3. Składanie na pół nie jest jednak dowolne, przeprowadzać trzeba je zawsze w odniesieniu do dłuższego z boków kartki. Fakt ten wynika z potrzeby łatwego dzielenia arkuszy papieru, tak w przypadku jego produkcji (papiernie), jak i handlu (sklep papierniczy) oraz w użytku domowym.

System brytyjski, japoński i amerykański

Niektóre kraje, w tym zwłaszcza kraje anglosaskie (Stany Zjednoczone i Kanada - wielcy producenci światowi, a także Wielka Brytania) oraz Japonia (potentat tak w zakresie produkcji masowej, jak w produkcji papieru specjalistycznego) stosują inne standardy formatów arkusza. Może to być przyczyną niekompatybilności importowanych wyrobów papierniczych z potrzebami użytkowymi klientów. Ma to duże znaczenie zwłaszcza dla handlu papierem wysokiej jakości, często pochodzenia japońskiego. Osoby poszukujące papieru artystycznego powinny więc, zanim odwiedzą sklep papierniczy, poznać także najważniejsze systemy zagraniczne.

Nadesłał: slawek