2022-11-21
14. edycja Festiwalu Era Schaeffera pt. „Malarstwo Dźwiękowe - portret improwizowany” jest muzycznym i estetycznym hołdem dla artystycznej wolności oraz okazją do osobistej interpretacji twórczości Mistrza.

Już w czwartek, 24 listopada 2022 o godzinie 19.00 w Basenie Artystycznym – Nowa Scena Warszawskiej Opery Kameralnej, będzie miało miejsce główne wydarzenie tegorocznego Festiwalu Era Schaeffera. Inspiracją do stworzenia scenariusza było dla reżyserki 18 grafikolaży Bogusława Schaeffera wybranych przez nią spośród kilkuset, które kompozytor pozostawił po sobie. „Grafikolaż” to nieistniejąca dotąd w historii sztuki nazwa wykreowana przez reżyserkę Magdalenę Małecką-Wippich i artystkę sztuk plastycznych Joannę Zemanek. Nazwa, która najlepiej - zdaniem artystek - oddaje charakter dzieł plastycznych Schaeffera, będących czymś pomiędzy grafiką a kolażem właśnie. Do wspomnianych grafikolaży, które zostaną poddane animacji w trakcie koncertu, zostanie na żywo zaimprowizowana muzyka. Całość zaś, dopełni napisana specjalnie na tę okazję opowieść o Schaefferze zaczerpnięta z jego życia i twórczości.

Analizując twórczość Bogusława Schaeffera pomyślałam: a gdyby dzieła plastyczne potraktować jak utwory muzyczne? Dlaczego nie mielibyśmy grać dzieł plastycznych? Kto powiedział, że tylko nuty mają prawo głosu? Spróbujemy to zrobić. Będzie energicznie, nostalgicznie, analogowo, elektronicznie, jazzowo, operowo, a nawet beat boksersko. – mówi Magdalena Małecka-Wippich, reżyserka i absolwentka Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina.

Twórcy i wykonawcy XIV Ery Schaeffera

scenariusz, reżyseria – Magdalena Małecka-Wippich

przestrzeń, animacje – Joanna Zemanek

Muzyka / improwizacje

wibrafon akustyczny, kalimba, malletkat - Bernard Maseli,
fortepian, instrumenty klawiszowe - Paweł Tomaszewski

perkusja, instrumenty perkusyjne - Dano Soltis

elektronika, kornet - Albert Stensen,

skrzypce - Łukasz Czekała

śpiew - Kaja Mianowana

beatbox – Andy Ninvalle

improwizacje solo - Sean Palmer

Postanowiłam wykreować zdarzenie, które będzie dotykać radosnej, a przy tym nieco kontemplacyjnej struny, jaka mi ostatnio w duszy gra. Na przekór światu i agresywnej rzeczywistości, która nas otacza. Chciałabym obdarować odbiorcę przeżyciem o wymiarze nie tylko muzycznym, ale również estetycznym. Zaprosić go do kolorowego świata Bogusława Schaeffera i zostawić mu przy tym pole do osobistej interpretacji. Robię to, wraz z innymi fantastycznymi artystami po to, aby przypomnieć sobie i innym, że nie wszystko trzeba w życiu dopowiadać i rozumieć. Czasem wystarczy rzeczy poczuć, pozwolić im płynąć. Robię to także po to, by przypomnieć, że twórczość to nie jakaś domena wykreowana przez kuratorów, atrakcyjne festiwale czy istniejące mody, ale przestrzeń wolności. Wszechstronna twórczość Bogusława Schaeffera jest doskonałym przykładem takiej artystycznej wolności, bez względu na to, co na jej temat sądzimy. – tłumaczy Magdalena Małecka-Wippich.

Zgodnie z artystycznym zamysłem autorki scenariusza i reżyserującej festiwalowy spektakl Magdaleny Małeckiej-Wippich przesłaniem tegorocznej Ery Schaeffera są słowa kompozytora, który mówił, że: „grafika, uspokaja duszę”. To ważne w obecnych czasach, gdzie najważniejsze wydają się „sukces, szybkość, multitasking, jasno określony cel, presja doskonałości”, a z drugiej strony dotyka nas „pośpiech, bylejakość, nadprodukcja, zalew wszechobecnego kiczu, biodegradacja planety, konflikty zbrojne. A przecież jest jeszcze sztuka, która wciąż może pełnić rolę schronienia. Sztuka, w której na przekór rzeczywistości nadal jest miejsce na zachwyt, kontemplację, brak logiki, radość, wytchnienie, niedoskonałość i tajemnicę”. W grafikolażach  Schaeffera widać „odważne połączenia kolorystyczne, obsesyjnie powracające motywy, strzępy partytur, wycinki kolorowych gazet, radosną, niczym nieskrępowaną twórczość. Barwne antidotum na szary i bolesny świat”. Dlatego XIV Era Schaeffera jest propozycją zarówno dla wymagającego odbiorcy, jak i dla tego, który jest ciekaw świeżych i niebanalnych doznań muzyczno-estetycznych.

 Wydarzenie patronatem honorowym objęli:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik
Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Rafał Trzaskowski

Projekt dofinansowano ze środków z budżetu Województwa Mazowieckiego. Wydarzenie współfinansuje m.st. Warszawa. Dofinansowanie pochodzi także ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego w ramach programu „Muzyka”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Patroni medialni: POLMIC, AICT, Dziennik Teatralny, e-Teatr, PrestoPortal.pl
Sponsorzy wydarzenia: ROBYG, Jest, Ustronianka, Doti, Mektol Pruszyński
Partnerzy wydarzenia: Legalna Kultura, ZAIKS, Virtual Magic
Współorganizator: Warszawska Opera Kameralna
Produkcja: Fundacja Aurea Porta

 XIV edycja Festiwalu, który przez lata był organizowany na różnych scenach Warszawy, miał też swoje odsłony wielu polskich miastach i zagranicznych destynacjach, przynosi zmianę formuły - główne wydarzenie będzie bardziej muzyczne niż w minionych latach. Równolegle organizowane są też inne działania wspierające promocję twórczości Bogusława Schaeffera, jak chociażby już zrealizowane w tym roku koncert Schaeffer Elektronicznie w Filharmonii w Szczecinie oraz projekt „Schaeffer i percepcja muzyki w projektowaniu oferty kulturalnej dla najmłodszych” czy ruszająca lada moment Multimedialna Galeria dzieł Bogusława Schaeffera.  

 Jako że Fundacja Przyjaciół Sztuk Aurea Porta jest spadkobiercą dzieł i praw do twórczości Bogusława Schaeffera, naszym głównym zadaniem jest upowszechnianie jego dorobku artystycznego - profesor był twórcą wyprzedzającym swoje czasy, artystą wszechstronnym, o imponującym ilościowo i wielowymiarowym dorobku kompozytorskim, a także jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów XX wieku. Podejmujemy wiele działań służących zachowaniu jego dziedzictwa kulturowego – zajmujemy się opracowaniem i udostępnieniem zasobów (grafik i partytur), ich archiwizacją, digitalizacją, aby zabezpieczyć je przed zniszczeniem i zapomnieniem, a także umożliwić ich zaistnienie w przestrzeni artystycznej w Polsce i na świecie oraz w świadomości młodego odbiorcy. Twórczość Schaeffera oprócz walorów artystycznych, ma bowiem także ogromny potencjał dydaktyczny do wykorzystania w edukacji, który pomaga przybliżać dzieciom i młodzieży sztukę współczesną. Realizujemy więc różne działania, od organizacji Festiwalu Era Schaeffera, przez inne projekty: spektakle, koncerty, warsztaty, po opisanie i archiwizację dzieł Mistrza. – mówi Krystyna Gierłowska, dyrektor kreatywna Fundacji Przyjaciół Sztuk Aurea Porta.

W 2022 roku Fundacja Aurea Porta zrealizowała badania jakościowe „Schaeffer i percepcja muzyki w projektowaniu oferty kulturalnej dla najmłodszych” z nauczycielami przedszkolnymi i wczesnoszkolnymi, animatorami i edukatorami muzycznymi oraz wywiady grupowe z rodzicami dzieci. Projekt ma na celu zwiększenie świadomości, jak muzyka oddziałuje na różne sfery rozwojowe dziecka oraz stwarzanie im możliwości obcowania z muzyką, oswajania z różnymi gatunkami i formami muzycznymi od pierwszych lat życia poprzez edukację muzyczną.

5 października br. odbył się koncert „Schaeffer elektronicznie” popularyzujący myśli Bogusława Schaeffera. W wydarzeniu wyreżyserowanym przez Magdalenę Małecką Wippich udział wzięli: mistrz wibrafonu – Bernard Maseli i wirtuoz akordeonu – Marcin Wyrostek oraz Piotr Zaufal – bas, aranżacje, Michał Starkiewicz – gitara, Mateusz Adamczyk – skrzypce, Krzysztof Nowakowski - instrumenty perkusyjne, którzy muzykologiczne i kompozytorskie rozważania Bogusława Schaeffera poddali podczas koncertu w Sali Symfonicznej Filharmonii Szczecińskiej własnej interpretacji muzycznej.

Finalizowana jest także Multimedialna Galeria dzieł Bogusława Schaeffera w siedzibie Fundacji Aurea Porta. Zdigitalizowane materiały (wybrane partytury graficzne, grafiki, ok. 60 dzieł) będą prezentowane w formie stereoskopowego filmu 360 i udźwiękowione interpretacjami utworów muzycznych Schaeffera. Dzięki projekcji filmu w goglach 3D widz staje się częścią akcji, jakby był bezpośrednio w środku wydarzeń. W tej technice świat - prezentowa przestrzeń jest identyczna, jak w rzeczywistości - dosłownie otacza widza w iluzji skali, który może obracać się i rozglądać w przestrzeni. Poszerza to o 360 stopni przestrzeń ekspozycyjną, co daje ogromną przestrzeń do prezentacji twórczości Schaeffera.

Ruszył również 3-letni projekt „Awangardowa edukacja kulturalna Teatru Instrumentalnego Bogusława Schaeffera”, który obejmuje realizację interdyscyplinarnych warsztatów improwizacji w szkołach podstawowych. Program, który opiera się o otwartość interpretacji grafik muzycznych oraz gatunku Teatru Instrumentalnego Schaeffera, został opracowany we współpracy z zespołem "Małe Instrumenty". Warsztaty są doskonałym sposobem na wprowadzenie młodego odbiorcy w świat polskiej muzyki współczesnej, wartościowych zjawisk awangardy muzycznej i jej bogactwa brzmienia, a dobór instrumentarium jest dodatkową zachętą do aktywnego uczestnictwa młodych ludzi i budowaniu ich wrażliwości muzycznej. Warsztaty dedykowane są grupom wiekowym: 7-9 lat oraz 10-14 i odbędą się w 9 polskich miastach. Łącznie przeprowadzonych zostanie 18 paneli warsztatowych dla ok. 380 uczniów szkół, zakończonych koncertem. Projekt jest uzupełnieniem edukacji muzycznej i kulturalnej.

Równocześnie dziś, 21 listopada ma miejsce finalizacja projektu Schaeffer4Kids – awangardowego spektaklu muzycznego dla dzieci inspirowanego dziełami Bogusława Schaeffera - w Sali koncertowej Podstawowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Jastrzębiu Zdroju o godz. 20 zabrzmi „Schaeffer for Kids – Muzyka snu i horroru”. Dobór repertuaru, forma i środki realizacji z wykorzystaniem nowych mediów to wprowadzenie do świata muzycznej awangardy, przybliżenie najmłodszym słuchaczom twórczości wybitnego artysty, mające na celu zafascynowanie młodzieży sztuką współczesną. Bazując na fragmentach dzieł muzycznych (Vopicope, Streich Quartett, Quadri Movimenti) i dramatycznych Mistrza, artyści i dzieci wykonają fascynującą muzykę, chcąc się w niej zanurzyć i jej doświadczyć, by wejść do świata Schaeffera. W projekcie biorą udział: Big Band Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. w Jastrzębiu Zdroju pod dyrekcją Kamila Wolnera, Zespół perkusyjny złożony z uczestników warsztatów perkusyjnych prowadzonych przez Krzysztofa Nowakowskiego, a także soliści: wokalista i aktor Daniel Cebula-Orynicz oraz muzycy: Piotr Zaufal – aranżer i basista, Krzysztof Nowakowski – perkusjonista i pedagog, Kamil Wójcik – perkusista i pedagog oraz Franciszek Zaufal – 12-letni perkusista.

________________________________________________________________________

Fundacja Przyjaciół Sztuk AUREA PORTA założona w 2001 roku z inicjatywy śp. aktora Marka Frąckowiaka w celu promocji polskiej sztuki współczesnej. Od lat skupia się na archiwizacji, digitalizacji i upowszechnianiu dorobku artystycznego Bogusława Schaeffera - genialnego polskiego współczesnego kompozytora, teoretyka muzyki, dramaturga, filozofa i grafika, m.in. poprzez organizację Festiwalu ERA SCHAEFFERA.

Festiwal ERA SCHAEFFERA - cykliczne wydarzenie z pogranicza muzyki, teatru i tańca, które odbywa się regularnie w sezonie jesiennym od 2009 roku w Warszawie oraz gościnnie w innych polskich miastach i za granicą np. w Paryżu, Madrycie, Edynburgu, Nowym Jorku czy Los Angeles. Podczas festiwalowych wydarzeń odbywają się spektakle, koncerty, prezentacje wykonań utworów muzycznych i teatralnych Bogusława Schaeffera oraz sympozja i spotkania. ERA SCHAFFERA przyciągnęła wielu wielkich polskich i zagranicznych artystów, na przestrzeni lat z Festiwalem byli związani m.in.: Tomasz Stańko, Michał Urbaniak, Jorgos Skolias, Włodzimierz Pawlak, Urszula Dudziak, Olga Szwajgier oraz aktorzy z dużym dorobkiem zawodowym. Pomysłodawcami Festiwalu są Krystyna Gierłowska i sp. Marek Frąckowiak.

Prof. Bogusław Schaeffer (1929 - 2019) - jeden z najbardziej wszechstronnych i oryginalnych wśród polskich twórców w dziejach polskiej kultury, sztuki współczesnej i awangardy oraz teoretyk muzyki. Dzięki różnorodności twórczej zyskał miano Leonarda da Vinci XXI wieku. Zajmował się muzyką, literaturą, filozofią, teatrem, sztukami plastycznymi oraz pedagogiką, publicystyką i reżyserią. Jako kompozytor sięgał także po gatunki „graniczne” – teatr instrumentalny i grafikę muzyczną, które uprawiał z dużym powodzeniem i które usytuowały go pośród grona artystów intermedialnych, a artystyczny temperament i skłonność do eksperymentów nie pozwały mu ograniczać się do rozwiązań typowych dla jednego gatunku. Stworzył około 550 dzieł muzycznych, 44 sztuki teatralne i działa dramaturgiczne, grane z dużym powodzeniem w kraju i za granicą, a także około 650 prac graficznych (jego bogata twórczość graficzna niełatwo poddaje się klasyfikacji, wychodzi on poza granice gatunku muzycznej grafiki w stronę grafiki artystycznej, ale też nie ogranicza się jedynie do technik graficznych, wprowadzając w swych dziełach elementy malarskie, collage i - co w gatunku grafiki muzycznej dość niezwykłe - w odważny sposób operuje kolorem). Wśród publikacji Schaeffera warto wymienić: 17 książek (w tym 3 zarysy historii muzyki i unikatowy podręcznik do nauki kompozycji), przeszło 800 artykułów, studiów, felietonów i esejów z zakresu muzyki współczesnej, filozofii kultury, psychologii twórczości oraz pedagogiki kompozycji. Odtwórcami postaci schaefferowskich dramatów byli znani polscy aktorzy, m.in.: Jan Peszek, Mikołaj i Andrzej Grabowscy, Jan Frycz, Jan Machulski, Marek Frąckowiak. Muzyczne dzieła Schaeffera wielokrotnie inspirowały muzyków z całego świata prezentujących różne style muzyczne. Jako artysta awangardowy, lekceważący kanony, często odosabniał się stylistycznie i technicznie. Sam mówił, że „w sztuce nie wolno niczego powtarzać za innymi”, a „w twórczości liczą się wyłącznie dzieła oryginalne”. Prof. Schaeffera charakteryzował entuzjastyczny wręcz stosunek do twórczych eksperymentów, a także akcentowanie roli samego procesu tworzenia. Jego pogląd na sztukę odzwierciedla się w autorskiej twórczości, również w tym aspekcie dzieła artysty są nieskończonym źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń.  

Nadesłał: Justyna Kurowska