2025-06-18
Wina i napoje spirytusowe są jednymi z najczęściej podrabianych produktów w Unii Europejskiej. Roczne straty w ich sprzedaży wynoszą aż 2 289 mln euro i skutkują utratą prawie 5 700 miejsc pracy w całej UE. W samej Polsce każdego roku jest to strata w wysokości 161 mln euro i ponad 158 miejsc pracy

·       W podrobionych produktach spożywczych i napojach wykryto niebezpieczne substancje, w tym metanol, rtęć czy toksyczne pestycydy.

·       W ramach operacji przeprowadzonej w całej UE skonfiskowano podrobione produkty spożywcze o wartości 91 mln euro.

·       Oznaczenia geograficzne są znakiem autentyczności, który może pomóc konsumentom wybierać świadomie. Unia Europejska ma ponad 3600 zarejestrowanych produktów chronionych tymi oznaczeniami.

„Co trafia na nasz stół?” To pytanie zadaje Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w ramach kampanii z okazji Światowego Dnia Walki z Podrabianiem, która ujawnia niepokojące dane związane z  produktami spożywczymi i napojami w całej UE. Inicjatywa ta jest odpowiedzią na doniesienia, że fałszerstwo nadal stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia konsumentów, a jednocześnie szkodzi gospodarkom europejskim i dziedzictwu kulinarnemu Europy.

Podrabiane często kojarzy się z towarami luksusowymi lub sektorem odzieżowym i branżą modową. Natomiast według analiz z 2022 r., to produkty spożywcze – w szczególności ciastka, makarony, chipsy i słodycze – były drugą najczęściej konfiskowaną kategorią produktów na granicach UE w 2020 r.

Najnowsze dane pokazują alarmującą skalę tej działalności przestępczej. W sprawozdaniu Europolu z 2025 r. dotyczącym zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością (SOCTA) podkreślono, że dynamiczny, globalny rozwój handlu elektronicznego pozwolił fałszerzom działać na jeszcze większą skalę. To sprawia, że konsumentom coraz trudniej jest zweryfikować autentyczność produktów. Przestępcy manipulują etykietami i opakowaniami, a także dostosowują procesy produkcyjne tak, by celować w produkty o wysokiej wartości.

W 2024 r., w ramach corocznej operacji Europolu i Interpolu OPSON (co w starożytnej grece oznacza „żywność”), skonfiskowano podrobione i niespełniające normy produkty spożywcze o wartości 91 mln euro.

„Podrabiane żywność i napoje stanowią poważny problem dla zdrowia publicznego. Nasza kampania ma na celu wyposażenie konsumentów w wiedzę niezbędną do ochrony siebie, przy jednoczesnym wspieraniu legalnych przedsiębiorstw, które przestrzegają norm jakości UE. Jest to walka, którą musimy toczyć wspólnie: organy nadzoru, producenci i konsumenci”. – powiedział Dyrektor wykonawczy EUIPO, João Negrão.

Zagrożenia dla zdrowia pozostaje jednym z głównych problemów. Sprawozdanie SOCTA za 2021 r. ostrzega, że w podrobionych produktach spożywczych wykryto niebezpieczne substancje, takie jak metanol, rtęć, fipronil i różne środki owadobójcze, czy pestycydy.

Podrabianie napojów, zwłaszcza alkoholowych, pozostaje poważnym wyzwaniem, a zorganizowane grupy przestępcze stosują wyrafinowane metody, aby oszukać konsumentów. Często ponownie wykorzystują oryginalne butelki lub drukują fałszywe etykiety, które naklejają na puste butelki, utrudniając konsumentom i organom odróżnienie produktów legalnych od tych podrobionych.

Skutki gospodarcze są równie mocno zauważalne. Według danych EUIPO, w latach 2013–2017 sektor win i napojów spirytusowych był jednym z najczęściej fałszowanych.  Wszystkie oszustwa kosztowały UE łącznie 2 289 mln euro zysku i skutkowały zlikwidowaniem prawie 5 700 miejsc pracy w ciągu roku. Straty podatkowe wyniosły 2 068 mln euro.

Chiny i Turcja to jedne z krajów, z których najczęściej pochodzą podrobione produkty zatrzymane na zewnętrznych granicach UE w 2019 i 2020 r.

OZNACZENIA GEOGRAFICZNE - ZNAK AUTENTYCZNOŚCI

Przemysł spożywczy jest podstawą gospodarki UE, znacząco przyczyniając się do rozwoju regionalnego i tworzenia nowych miejsc pracy. Od win po tradycyjne produkty spożywcze, oznaczenia geograficzne (OG) pozwalają konsumentom wybierać zaufane produkty wysokiej jakości, a producentom pomagają we wprowadzaniu produktów na rynek. Oznaczenia chronią nazwy produktów regionalnych, posiadających cechy typowe dla danego obszaru geograficznego.

System oznaczeń obejmuje nazwę pochodzenia (PDO), oznaczenie geograficzne (PGI) oraz gwarancję, że zastosowano tradycyjną recepturę (TSG). W Unii Europejskiej obecnie zarejestrowanych jest ponad 3600 takich produktów.

W ich produkcji i konsumpcji przodują Francja, Włochy oraz Niemcy, przy czym sama Francja odpowiada za prawie 32 % sprzedaży.

Szczególnie narażone na nieuczciwe praktyki jest wino, które stanowi 54% konsumpcji produktów objętych oznaczeniami geograficznymi w UE, Inne chętnie podrabiane produkty to m.in.: oliwa z oliwek, piwo, mięso, sery i produkty mleczne.

JAK KONSUMENCI MOGĄ SIĘ CHRONIĆ

Kampania EUIPO „Co trafia na nasz stół?” zawiera praktyczne porady dla konsumentów jak mogą oni chronić się przed podróbkami. Eksperci zalecają kupowanie produktów od oficjalnych sprzedawców i z oficjalnych kanałów dystrybucji, jak stronu internetowe marek. Sprawdzenie etykiety produktu i jego pochodzenia oraz obecności znaku certyfikacji może pomóc w potwierdzeniu jego autentyczności. Kupujący powinni zwracać uwagę również na oficjalne unijne oznaczenia geograficzne (GI), takie jak PDO, PGI i TSG.

Ważne jest dokładne sprawdzenie opakowania i samego produktu. Podróbki można rozpoznać również po tym, że posiadają wady w wykończeniu lub błędy ortograficzne na etykiecie.  

Weryfikację autentyczności mogą dodatkowo ułatwić narzędzia do uwierzytelniania, takie jak kody QR czy hologramy. EUIPO opublikowało przewodnik po technologiach zwalczania podrabiania i piractwa, który zawiera ponad 40 technologii mogących pomóc właścicielom firm w ochronie ich marek.

USUWANIE PODRÓBEK W EUROPIE

EUIPO aktywnie angażuje się w zwalczanie podrabiania w całej UE. W ramach swoich działań współpracuje z różnymi organizacjami i organami ścigania, w tym z policją i właścicielami praw autorskich, w celu zacieśnienia współpracy transgranicznej i egzekwowania prawa w Europie.

Głośne operacje, takie jak OPSON pomagają wycofać z rynku podrobione i niespełniające normy produkty spożywcze. W ramach edycji z 2024 r., koordynowanej przez Europol i Interpol we współpracy z różnymi organami ścigania w 29 krajach Europy oraz producentami żywności i napojów, skonfiskowano 22 000 ton żywności i około 850 000 litrów napojów (głównie alkoholowych) o wartości 91 mln euro. W wyniku operacji zlikwidowano 11 sieci przestępczych, a 278 osób zostało zgłoszonych organom sądowym w związku z podrabianiem towarów.

Jak wynika ze sprawozdań EUIPO, produkcja i dystrybucja podrobionych produktów jest często związana z przestępczością zorganizowaną – działalnością, która podważa legalną działalność gospodarczą, zagraża zdrowiu konsumentów i przyczynia się do finansowania innych rodzajów poważnych przestępstw, takich jak handel narkotykami, pranie pieniędzy, cyberprzestępczość, oszustwa, a nawet terroryzm.

Nadesłał: Dominika Wabich